The music ensemble Zefiro Torna and the contemporary dance company ZOO\Thomas Hauert join hands for a new performance, based on musical enigmas.

Zefiro Torna has a passion for riddle canons from the ars subtilior and Renaissance. The key to the riddle canon is hidden in cryptic indications, like e.g. Guillaume de Machaut’s famous Ma fin est mon commencement. It can take highly imaginative, emblematic and symbolic shapes, e.g. a labyrinth, Cordier’s compass, Vaet’s key and sword, Senfl and Danckert’s chessboard or Josquin’s dices.

The same theme and technique also inspired J.S. Bach in his composition for organ Ein kleines Harmonisches Labyrinth and contemporary artists including Jonathan Harvey, Heinz Holliger and Richard Rijnvos who compose ricercares, study the limits of certain instruments or build music boxes.

These enigmas can be considered as a metaphor of the human condition. The labyrinth is an expression of existential questioning and has always been attractive to many cultures starting from the Ancient Greeks. Over the course of time it has had many different forms and meanings. E.g. in Christian religion (the context that early music, studied by Zefiro Torna, was written in), it represents the path towards ultimate deliverance along the temptations of life. What could this quest mean today? How can we conciliate such a symbol, based on the perspective of one single "way out", with the contemporary relativistic philosophies?

For nearly ten years this theme has inspired ZOO’s work on movement. Thomas Hauert explores the mechanics of the body as a combined play of possibilities, directions and boundaries. One of the headlines in the company’s research consists in building complex systems that allow coordinating a group in movement. The dancers change direction, step back, again and again, in a quest that does not seem to have any sense or way out. Here the path they follow is much more important than the point of arrival. Each dancer draws a track within an environment full of restrictions. But in spite of all the rules, that considerably determine all the movements, he still always maintains some freedom of choice. In Thomas Hauert’s work this research on the movement between freedom and restriction is applied simultaneously on all parts of the body, every moment and every direction.

Puzzled seems like a chain of enigmas: each time we solve the puzzle, we face a new one. Polyphonic voices and instrumental caccias accompany the dancers in their timeless never-ending quest.

In het labyrint van oude muziek en hedendaagse dans

Het muziekensemble Zefiro Torna en het dansgezelschap ZOO van Thomas Hauert vinden elkaar in hun queeste naar, door en uit muzikale labyrinten. Het labyrint is als symbool voor de 'condition humaine', het levenslange zoeken in de loop van de geschiedenis der kunsten vaak gebruikt. Niet alleen in de beeldende kunsten en tuinarchitectuur, maar ook bijvoorbeeld in de literatuur. De mythe over het labyrint van Knossos met zijn maker Daedalus en diens zoon Icarus vormt het begin. Vorige eeuw verwees Joyce naar het labyrint, en ook Kafka en Borges gebruiken de existentiële symboliek van het labyrint als thema. De laatste twee schrijvers worden in Puzzled ook geciteerd. Hoofdzaak is de muziek: Zefiro Torna brengt  labyrintmuziek van de 'ars subtilior' uit de veertiende eeuw  over Bach tot nu. De dansers en danseressen van ZOO visualiseren niet alleen in hun danspatronen het labyrint, ze zoeken in hun bewegingen ook naar het labyrint in het lichaam zelf. Die combinatie van oude muziek en hedendaagse dans gaat heel organisch en vormt een mooie synergie.

Meestal gaat een dansensemble voor zijn ensceneringen op zoek naar muziek, deze keer nam Zefiro Torna het initiatief. Uitgangspunt vormde voor hen een 16de eeuwse partituur, in de vorm van een schaakbord. De thematiek  van het labyrint is niet alleen in de muziek van die tijd te vinden, maar ook in de architectuur van de kathedralen, de tegelvloeren en patronen, en  moet ook in de dans aanwezig zijn geweest. Zefiro Torna haalde voor dit aspect het ensemble van Thomas Hauert erbij.

Een groot zeil ontrolt zich als de muziek klinkt, en wordt door de dansers en danseressen voor de muzikanten en zangeressen gespannen. Achteraan op het podium staat een ronde tafel waarop een labyrint in klei is gemaakt. Op het zeil krijgen we beelden van een snel of langzaam zoeven door de gangen met een cameraatje. Onder het lange zeil verdwijnen de lichamen van het dansensemble, om even later als drie schimmen in het wit een liggend lichaam aan te spreken dat als een dode herrijst, weer valt, half recht gaat zitten, zakt en herrijst. Deze scène verwees (…) naar de christelijke symboliek van de dolende mens die langs de moeilijke weg van verlokkingen op zoek gaat naar de hemelse verlossing. Eenmaal het spel met het grote laken beëindigd is, wordt het allemaal abstracter(…). Schitterend is hoe op het gezang van de Missa de dadi van Josquin des Prez of op het Ave Maris Stella van Ghiselin Danckerts door de dansers en danseressen én de muzikanten geometrisch patronen gestapt worden: vierkanten die transformeren in rechte lijnen, lijnen die ombuigen tot cirkels, cirkels die schuiven in schrijdende stappen naar voor en achter, stappen die diagonaal de ruimte kruisen, in elkaar klitten. Armen en benen cirkelen, kronkelen, stompen hoekig in het rond. Dansbewegingen, patronen, modules die zoals rituelen een ordening in de ruimte zoeken, zoals de polyfone muziek de religieuze rituelen verklanken en een trance oproepen, een roes, om als het ware transcendent te ontstijgen. Op de ronde tafel slaan de bewegingskunstenaars  bressen in het labyrint, bouwen het om tot een stad met kerktoren, om het nadien tot een klomp in elkaar te slaan en de klei in een zwarte doek onder de tafel op te bergen. Het perspectief evolueert van vogelperspectief over zijaanzicht tot kikkerperspectief. Zinnen uit De keizerlijke boodschapper van Kafka ronden de muzikale en dansante rituele queeste af, de zangeres wordt op het lange laken weggesleept.

Puzzled is een strak vormgegeven ritueel dat verdergaat dan de trance-dansen van bijvoorbeeld de Derwisjen. Het is niet alleen een opgaan in religieuze rituelen, het is tegelijkertijd ook een zoeken naar en een puzzelen met de vormen van die rituelen. En dat levert zeer mooie momenten waarin de muziek en de dansbewegingen in elkaar smelten, het labyrint sluiten, onderzoeken  en tegelijkertijd ontsluiten en opheffen.

Tuur Devens